Tabiinin önde gelen âlimlerinden biri olan Ata b. Ebi Rebah 27/647 de Yemen’in Cened beldesinde doğmuştur. Aslen Habeşli siyâhî bir kimse idi. Küçük yaşta Mekke’ye gelmiş, orada bir kadının kölesi olmuş idi. İbadete ve ilme düşkündü. Onun bu özelliğini fark eden sahibesi, büyü bir âlim olur düşüncesiyle onu hürriyetine kavuşturmuştu. 

O da Mekke’nin ileri gelen âlimlerinden ilim öğrenmiş ve meşhur bir âlim olmuştur. 114/732 senesinde 88 yaşlarında Mekke’de vefat etmiştir.

Atâ b. Ebi Rebah’ın ilminden sadece talebeleri değil, geniş halk kesimi ve sanat erbabı da yararlanmıştır. 

İmam Ebu Hanife kendisi ile ilgili bir olayı şöyle anlatmıştır:

Mekke'de hac ibadeti ile ilgili 5 mesele de hata yaptım, onları bana bir berber öğretti. 

1- İhramdan çıkmak için tıraş olmak üzere bir berbere geldim: 

“- Kaça tıraş ediyorsun?” dedim. Berber: 

“- İbadette pazarlık yapılmaz, otur ve gönlünden kapanı ver” dedi. Mahcup oldum ve bir şey söylemeden hemen oturdum.

2- Ancak yüzüm kıble istikametinde değildi, berber bana kıbleye doğru dönmemi işaret etti. Mahcubiyetim biraz daha arttı.

3- Sonra tıraş etmesi için başımın sol tarafını çevirdim. Berber:

“- Başının sağ tarafını çevir” dedi. Ben de çevirdim.

4- Berber başımı tıraş etmeye başlayınca ben sükût ederek ona bakıyor ve söylediklerine taaccüp ediyordum. Bana:

“- Niçin susuyorsun? Tekbir getir” dedi. Ben de tekbir getirmeye başladım.

5- Tıraş bitince gitmek üzere kalktım. Berber:

“- Nereye gidiyorsun?” dedi.

“- Yükümün yanına gitmek istiyorum” dedim.

“- İki rekât namaz kıl, sonra dilediğin yere git” dedi.

Hemen iki rekât namaz kıldım, sonra kendi kendime: Bu sözler bir berberin söyleyeceği şeyler değil, bunları ancak ilim sahibi biri söyleyebilir, dedim. Hemen berbere dönüp:

“- Bana emrettiğim hac ibadeti ilgili bu bilgileri nereden öğrendin?” diye sordum. Berber:

“- Allah iyiliğini versin, Atâ b. Ebî Rebah’ın böyle yaptığını gördüm, ondan öğrendim. İnsanlara da böyle yapmalarını söylüyorum” dedi.

Atâ b. Rebah ilimde muasırlarından pek azının ulaşabileceği bir mertebeye ulaşmıştı. 

Rivayete göre Hazreti Ömer'in oğlu Abdullah Umre için Mekke'ye gelince insanlar dini müşküllerini sorup fetva istemek için yanına gelmişlerdi. Bunun üzerine Abdullah onlara: “Ey Mekke halkı ben size şaşıyorum, içinize Atâ b. Ebi Rebah olduğu halde müşküllerinizi sormak için benim başımda toplanıyorsunuz” demişti. 

Atâ b. Ebî Rebah dini ve ilmi yönden erişmiş olduğu bu dereceye iki özelliği ile ulaşmıştır:

Birincisi nefsine hükmetmiş, şehevi arzu ve isteklerine gem vurmuş, kötülüklerden uzak durmuş, 

İkincisi de vaktin kıymetini bilmiş zamanını lüzumsuz söz ve işlerle getirmemiştir. 

Eski âlimler idarecilere zaman zaman idarecilere öğüt verirler, onlar da görmüş oldukları yanlışları düzeltirler, onları halka adaletle muamele etmeye teşvik ederlerdi. Atâ b. Ebi Rebah da zamanındaki Emevi Hükümdarı Süleyman b. Abdülmelik’e: “Ey müminlerin emiri! Allah'tan kork. Bil ki sen yalnız olarak yaratıldın, yalnız olarak öleceksin, yalnız olarak hasredileceksin, yalnız olarak hesaba çekileceksin. Allah'a yemin ederim ki beraberinde kimseyi göremeyeceksin.” dedi. Bunun üzerine halife başını yere eğdi, gözlerinden damlalar düşmeye başladı.