• Anasayfa
  • Favorilere Ekle
  • Site Haritası
  • https://www.facebook.com/insanveislam.org/
  • https://twitter.com/insanuislam











Yolculuk: Dünyada Bir Yolcu Gibi Olmak

YOLCULUK

Peygamber Efendimiz Hayber Savaşı'ndan dönüyordu. Eşi Hz. Safiyyeyi de devesine bindirmiş Medine'ye doğru ilerliyordu. Bir ara devenin ayağı sürçtü ve Hz. Peygamber eşiyle birlikte yere düştü. Bunu gören Ebû Talha (Zeyd b. Sehl el-Ensârî) hemen devesinden atladı ve Resûlullah'ın yanına gelerek,

يَا نَبِىَّ اللَّهِ جَعَلَنِى اللَّهُ فِدَاءَكَ ، هَلْ أَصَابَكَ مِنْ شَىْءٍ 

“Canım sana feda olsun ey Allah'ın Peygamberi! Sana bir şey oldu mu?” diye sordu. Peygamberimiz, 

 لاَ ، وَلَكِنْ عَلَيْكَ بِالْمَرْأَةِ إِنَّهَا أُمُّكُمْ

“Hayır, benim bir şeyim yok. Lâkin sen git Safiyye'ye yardımcı ol! O sizin annenizdir!” dediği eşine derhâl destek olunmasını istemişti.

Bunun üzerine Ebû Talha, Hz. Safiyye'ye döndü. Deveden düşünce muhtemelen üstü başı açılan müminlerin annesini yanında bulunan bir elbise ile örttü. Derken Safiyye validemiz kendine gelip ayağa kalktı. Ardından Ebû Talha deveyi yeniden hazırladı. Peygamber Efendimiz ve Hz. Safiyye tekrar deveye binip ashâb ile birlikte yola devam ettiler. Nihayet uzaktan Medine görününce Peygamber Efendimiz, 

آيِبُونَ تَائِبُونَ عَابِدُونَ لِرَبِّنَا حَامِدُونَ 

“Tevbe ederek, kulluk ederek, Rabbimize hamdederek dönüyoruz.” duasını okumaya başladı ve şehre girinceye kadar bu duaya devam etti.1

Yolculukta olmadık sıkıntılar, sürprizler, kazalar yaşanabilmektedir. Allah Resûlü'nün yolculuğun sonunda okuduğu bu dua, Yüce Rabbimizin şu âyetiyle tam bir benzerlik arz etmektedir: 

اَلتَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْاٰمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّٰهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ 

Allah'a tevbe eden, kullukta bulunan, O'nu öven, O'nun uğrunda seyahat eden (ve's-sâihûn), rükû ve secde eden, uygun olanı buyurup fenalığı yasak eden ve Allah'ın yasalarını koruyan müminleri de müjdele!”2

Bu âyette geçen “ve's-sâihûn” ifadesi, lafzen seyahat edenler anlamına gelmekte ve tevbe, kulluk, hamd, rükû ve secde gibi en önemli ibadetler içerisinde zikredilmektedir.

Seyahat edenlerin aç susuz yolculuk yapmalarından hareketle bununla oruç tutanların kastedildiği şeklindeki yorumları dikkate alan birçok mealde bu ifade “oruç tutanlar” şeklinde tercüme edilmiştir. Oysa bilinçli, hikmetli, basiretli seyahatlerin hem gezene hem de gezilen bölgelerdeki insanlara sağlayacağı maddî mânevî yararlar düşünüldüğünde, âyette seyahat edenlerin neden övüldüğü daha kolay anlaşılır.

İslâm'da, Allah'ın kudretini görüp ibret almak, hac ve umre vesilesiyle mübarek mekânları ziyaret etmek, ilim tahsil etmek, akrabaları ve hastaları ziyaret etmek, rızık aramak, inanmayanların baskısı sebebiyle hicret etmek, Allah yolunda cihad etmek, İslâm'ı tebliğ etmek gibi amaçlarla seyahat teşvik edilmiştir.

Nitekim Yüce Allah, yaratıcı gücünü görmelerini ve bu gücün âhireti de yaratacağına inanmalarını temin için insanlardan dünyayı gezmelerini istemekteydi: 

قُلْ سِيرُوا فِي الْاَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَاَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللّٰهُ يُنْشِئُ النَّشْاَةَ الْاٰخِرَةَ اِنَّ اللّٰهَ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

De ki: Yeryüzünde gezip dolaşın da Allah ilk baştan nasıl yaratmış bir bakın. İşte Allah bundan sonra (aynı şekilde) âhiret hayatını da yaratacaktır. Allah gerçekten her şeye kadirdir.”3

Yine insanların ibret almaları için doğusuyla batısıyla yeryüzündeki tarihî mekânları da ziyaret etmeleri tavsiye edilmekteydi: 

فَسِيرُوا فِي الْاَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ 

Yeryüzünde gezin dolaşın da (Allah'ın âyetlerini) yalan sayanların akıbetine ne olmuş, görün!”4

Gerek Yüce Allah'ın, gücü yetenlere Kâbe'ye gidip haccetmelerini farz kılması,6 gerekse Hz. Peygamber'in 

لاَ تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلاَّ إِلَى ثَلاَثَةِ مَسَاجِدَ مَسْجِدِى هَذَا وَمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَمَسْجِدِ الأَقْصَى

“Ancak üç mescide (ibadet maksadı ile) gitmek üzere yolculuğa çıkılabilir: Benim şu mescidim, Mescid-i Harâm ve Mescid-i Aksâ.”5 buyurması, Müslümanları ibadet amaçlı seyahatlere yönlendirmekteydi.

Yine Resûl-i Ekrem, 

 مَا مِنْ رَجُلٍ يَسْلُكُ طَرِيقًا يَطْلُبُ فِيهِ عِلْمًا إِلاَّ سَهَّلَ اللَّهُ لَهُ بِهِ طَرِيقَ الْجَنَّةِ وَمَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ يُسْرِعْ بِهِ نَسَبُهُ 

“Allah, ilim öğrenmek amacıyla yola çıkan kimseye cennetin yolunu kolaylaştırır.”6 diyerek ilim için seyahat etmeyi de tavsiye etmekteydi.

Bundan dolayıdır ki başta hadis talebeleri olmak üzere İslâm'ın ilk asırlarında, Müslüman talebeler, dönemlerindeki en önemli ilim merkezlerinin hemen hepsine giderek oradaki âlimlerden ilim tahsil etmişlerdir.

Amacı ne olursa olsun yapılan her yolculuğun, çeşitli zorlukları vardır. Peygamber Efendimiz bunu şöyle dile getirmiştir:

اَلسَّفَرُ قِطْعَةٌ مِنَ الْعَذَابِ ، يَمْنَعُ أَحَدَكُمْ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ وَنَوْمَهُ ، فَإِذَا قَضَى نَهْمَتَهُ فَلْيُعَجِّلْ إِلَى أَهْلِهِ 

“Yolculuk, birinizin yeme içmesini ve uykusunu engelleyen bir çeşit sıkıntıdır. Bu sebeple (yolcu) işini bitirdiğinde bir an önce evine dönsün!”7 

Hangi zaman ve mekânda yapılırsa yapılsın, yolculuklarda karşılaşılan zorluklar sebebiyle İslâm, yolcuların ibadetlerine çeşitli kolaylıklar getirmiştir. Bu nedenle, seyahat esnasında dört rekâtlı farz namazların iki rekât kılınmasına,10 ihtiyaç hâlinde öğle ile ikindi, akşam ile yatsı namazlarının bir usul çerçevesinde cem' edilmesine,11 mestler üzerine mesh müddetinin üç gün olmasına,12 yolculuk esnasında farz olan orucun ertelenmesine izin vermiştir.13

Dahası Resûl-i Ekrem yolcu veya yolda kalan kimseyi ihtiyaç hâlinde zekât verilecek kimseler arasında zikretmek suretiyle14 seyahat edenlere maddî olarak da kolaylık sağlanmasını tavsiye etmiştir.

Bu cümleden olarak Hz. Peygamber, Fedek arazisini yolculara vakfetmiş,15 Hz. Ömer'in de aynı şekilde Hayber'deki arazisini fakirlere, akrabalara, esirlikten kurtulmak isteyen kölelere, Allah yolunda savaşanlara, misafir ve yolculara vakfetmesini sağlamıştı.16 

Âyet ve hadislerde geçen “ibnü's-sebîl” yani “yolcu” ifadesi, daima yardım ve hizmet edilmesi tavsiye edilen bir sınıf olarak görülmektedir. Bir hadiste de Allah Resûlü, yolcular için inşa ettirilen misafirhaneyi öldükten sonra müminin sevap defterinin açık kalmasına vesile olacak fiiller arasında zikretmişti.17 Bu tavır ve ifadeleriyle Resûl-i Ekrem gittikleri yerlerde misafir ve yolculara kolaylık sağlanmasını arzulamaktaydı. Bundan dolayıdır ki İslâm medeniyetinde sırf yolcuların barınacakları, ağırlanacakları hanlar, hamamlar, kervansaraylar, köy odaları gibi hizmet veren nezih mekânlar oluşturulmuştur.

Resûl-i Ekrem, 

 ثَلاَثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٌ لاَ شَكَّ فِيهِنَّ دَعْوَةُ الْوَالِدِ وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ وَدَعْوَةُ الْمَظْلُومِ 

“Üç dua şüphesiz kabul edilir: Babanın duası, yolcunun duası, mazlumun duası.”8 buyurmuştur. Bu müjde, Allah'ın rızasına uygun bir niyet ile rahatını terk ederek yola çıkan kimselere yönelik olmalı, böyle kimseler yolculukları esnasında maddî ve mânevî açıdan desteklenmelidir. Bu nedenledir ki Hz. Peygamber, yanında bulunduğu hâlde yolcuya su vermeyen kişilerle kıyamet günü Allah'ın konuşmayacağını, onları temize çıkarmayacağını ve onların elîm bir azaba uğrayacaklarını belirterek19 seyahat esnasında yolcuların da birbirlerine yardımcı olmalarını istemiştir.

Nitekim bir sefer esnasında ihtiyaç sahibi birisini görünce, 

مَنْ كَانَ مَعَهُ فَضْلُ ظَهْرٍ فَلْيَعُدْ بِهِ عَلَى مَنْ لاَ ظَهْرَ لَهُ وَمَنْ كَانَ لَهُ فَضْلٌ مِنْ زَادٍ فَلْيَعُدْ بِهِ عَلَى مَنْ لاَ زَادَ لَهُ 

“Yanında fazla binek hayvanı olan olmayana versin, fazla azığı olan da olmayana versin!”9 buyurarak yolcuların binek, yiyecek ve ihtiyaç duyulan diğer konularda yardımlaşmalarını emretmiştir. Allah Resûlü bir hadislerinde de gölgesinde yolcuların dinlenebileceği çöl ağaçlarını kesenleri kastederek 

 مَنْ قَطَعَ سِدْرَةً صَوَّبَ اللَّهُ رَأْسَهُ فِى النَّارِ 

“Kim bir sidre ağacını keserse, Allah da onu baş üzeri cehenneme atsın!”10 diye beddua etmiştir.

Yolculuk esnasında sadece insanlar değil yolcuyu ve yükünü sırtında taşıyan hayvanlar da yardımı ve iyi muameleyi hak etmektedir. Dönemin ulaşım vasıtaları olan hayvanlara yumuşak davranılması, konaklama yerlerinde mola verilerek dinlenmelerinin sağlanması, uzun yolculuklarda kurak ve çorak yerlerden bir an evvel geçilmesi şeklinde hadîs-i şerîflerde yer alan tavsiyeler,22 Rahmet Elçisi'nin, mahlûkata şefkat hususundaki titizliğini gözler önüne sermektedir.

Hz. Peygamber, yolculukta can ve mala gelebilecek zararları önlemek amacıyla tedbir alınmasını tavsiye ederdi. Bu çerçevede Hz. Peygamber özellikle kadınların, beraberlerinde bir yakınları bulunmadan üç günlük yolculuğa çıkmalarının uygun olmadığını,23 aynı şekilde tek başlarına gece yolculuğu yapmalarının da doğru olmayacağını24 ifade etmişti.

Resûl-i Ekrem'in özellikle kadınların tek başlarına yolculuk yapmamaları hususunda ısrarlı uyarıları, sözü edilen ortamda onların can, mal ve namus konularında sıkıntıya düşmelerini önlemeye yönelikti. Ancak güvenlik sıkıntısının bulunmadığı, can, mal, namus konusunda endişe duyulmayan durumlarda insanların yalnız başına seyahat edebilecekleri söylenebilir.

Nitekim Hz. Peygamber, Tay kabilesinin önde gelen isimlerinden Adî b. Hâtim ile sohbet ederken ona, 

 يَا عَدِىُّ هَلْ رَأَيْتَ الْحِيرَةَ 

“Sen Hîre şehrini gördün mü?” diye sormuş,

 لَمْ أَرَهَا وَقَدْ أُنْبِئْتُ عَنْهَا 

“Görmedim, ama hakkında bazı şeyler duydum.” cevabını alınca da 

 فَإِنْ طَالَتْ بِكَ حَيَاةٌ لَتَرَيَنَّ الظَّعِينَةَ تَرْتَحِلُ مِنَ الْحِيرَةِ ، حَتَّى تَطُوفَ بِالْكَعْبَةِ ، لاَ تَخَافُ أَحَدًا إِلاَّ اللَّهَ 

“Eğer ömrün uzun olursa, devesine üzerinde yolculuk eden bir kadın yolcunun, Allah'tan başka hiç kimseden korku duymadan Hîre şehrinden kalkıp gelerek Kâbe'yi tavaf edeceğini göreceksin.”11 buyurmuştu.

Allah Resûlü'nün yolculuk esnasında alınmasını istediği tedbirlerden biri de uzun gece yolculuklarına yalnız başına çıkılmamasıydı.26 O günün şartlarında, erkek de olsa bir kimsenin yalnız başına yolculuk etmesi can ve mal güvenliği açısından riskliydi. Bundan dolayıdır ki Allah Resûlü, tek başına bir kişinin veya iki kişinin yolculuk yapmasını “şeytan”, üç kişinin yolculuğunu ise “kervan” diye nitelemiştir.27

Çünkü şeytan, tek başına hareket eden kimseye daha yakın, cemaatten ise daha uzaktır. Bir veya iki kişinin yalnız başlarına sefere çıkmaları, bu anlamda çeşitli şeytanî desiselere, başa gelebilecek çeşitli tehlike ve belalara açık olduğu için bu durum şeytan ile sembolize edilmiştir.

Rahmet Elçisi, yolculuk esnasında insanların karşılaşabilecekleri muhtemel zararlara karşı tedbir almalarını tavsiye etmiştir.28 Sıcak bölgelerde gece yolculuğunun daha rahat olacağını dikkate alan Allah Resûlü, 

 وَعَلَيْكُمْ بِسَيْرِ اللَّيْلِ فَإِنَّ الْأَرْضَ تُطْوَى بِاللَّيْلِ مَا لاَ تُطْوَى بِالنَّهَارِ 

“Gece yolculuğunu tercih ediniz. Çünkü gündüz alınamayan yol, gece alınır.”12 buyurarak seyahat için uygun zamanların seçilmesini önermişti.

Yine Peygamber Efendimiz ashâbına, 

إِذَا كَانَ ثَلاَثَةٌ فِى سَفَرٍ فَلْيُؤَمِّرُوا أَحَدَهُمْ 

“Üç kişi yolculuğa çıkacağı zaman aralarından birini başkan seçsinler.”13 tavsiyesinde bulunmuştu.

Cihad ve hac gibi zarurî durumlar dışında, deniz yolculuğundan sakındıran rivayetler,31 dönemin şartlarında deniz yolculuklarının tehlikeli olmasıyla izah edilebilir. Kendi bölgesi için sık kullanılan bir ulaşım türü olmasa da Hz. Peygamber, deniz yolculuğu hakkında sorulanlara cevap vermiş, yolculuk esnasında bazen yanlarında yeterince su bulunmadığını söyleyerek deniz suyuyla abdest alıp alamayacaklarını soran bir sahâbîye, deniz suyunun temiz/temizleyici ve deniz hayvanlarının da helâl olduğunu söylemiştir.32

Seyahat dönüşlerinde evine gece ansızın değil sabah veya akşam gelen Hz. Peygamber,33 

إِنَّ أَحْسَنَ مَا دَخَلَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ إِذَا قَدِمَ مِنْ سَفَرٍ أَوَّلَ اللَّيْلِ 

“Yolculuktan dönen kişinin ailesinin yanına gireceği en uygun vakit gecenin başlangıcıdır.”14

إِذَا أَطَالَ أَحَدُكُمُ الْغَيْبَةَ فَلاَ يَطْرُقْ أَهْلَهُ لَيْلاً 

“Ailesinden uzun süre ayrı kalan kimse ailesinin yanına geceleyin ansızın gelmesin!”15 buyururdu.

Aydınlanma ve haberleşme imkânlarının son derece kısıtlı olduğu asr-ı saadet şartlarında Resûlullah'ın bu tavsiyeleri, ailenin huzurunu ve güvenliğini sağlamaya yönelikti. Akşam yolculuktan dönen kimsenin eve gelmeden önce haber göndererek eşine hazırlanma süresi tanıması, evin ve ailenin yolcuyu karşılamaya hazır hâle gelmesi bakımından önem taşıyan nebevî bir edep kaidesi idi.36 

İletişim araçlarının geliştiği günümüzde ise seyahatten dönen kimsenin önceden haber vermesi, yukarıdaki sakıncaları ortadan kaldıracaktır. Dolayısıyla Hz. Peygamber'in ilgili yasağı da dönemin kendine özgü şartlarına bağlanacaktır.

Hz. Peygamber, yolculuğa dua ederek çıkar, seyahat esnasında konakladığı yerde ve yolculuktan döndüğünde de Rabbine dua ederdi. Yola çıkacağı zaman bineğine biner, üç defa tekbir getirir, ardından şöyle dua ederdi: 

 سُبْحَانَ الَّذِى سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ اَللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ فِى سَفَرِنَا هَذَا الْبِرَّ وَالتَّقْوَى وَمِنَ الْعَمَلِ مَا تَرْضَى اَللَّهُمَّ هَوِّنْ عَلَيْنَا سَفَرَنَا هَذَا وَاطْوِ عَنَّا بُعْدَهُ اَللَّهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِى السَّفَرِ وَالْخَلِيفَةُ فِى الْأَهْلِ اَللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَرِ وَكَآبَةِ الْمَنْظَرِ وَسُوءِ الْمُنْقَلَبِ فِى الْمَالِ وَالْأَهْلِ 

“Bunu bizim hizmetimize vereni tesbih ve takdis ederiz, yoksa biz bunlara güç yetiremezdik. Biz elbette Rabbimize döneceğiz. Allah'ım, bu yolculuğumuzda bize iyilik ve takva vermeni, hoşnut olacağın işler yapmamızı nasip etmeni dileriz. Allah'ım, yolculuğumuzu kolaylaştır, uzağı yakınlaştır! Allah'ım, seyahatimizde bizim sahibimiz, gerideki ailemizin ve malımızın vekili de sensin! Allah'ım, yolculuğun yorgunluk ve sıkıntısından, üzüntülü görünüşten, aile ve malımızın kötü hâllere düşmesinden sana sığınırım.”16

Resûlullah (sav) yolculuk esnasında gece vakti yaklaşınca,

يَا أَرْضُ رَبِّى وَرَبُّكِ اللَّهُ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شَرِّكِ وَشَرِّ مَا فِيكِ وَشَرِّ مَا خُلِقَ فِيكِ وَمِنْ شَرِّ مَا يَدِبُّ عَلَيْكِ وَأَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ أَسَدٍ وَأَسْوَدَ وَمِنَ الْحَيَّةِ وَالْعَقْرَبِ وَمِنْ سَاكِنِ الْبَلَدِ وَمِنْ وَالِدٍ وَمَا وَلَدَ 

Ey yeryüzü! Benim Rabbim de senin Rabbin de Allah'tır. Senin şerrinden, senin içindekilerin şerrinden, sende yaratılanların şerrinden ve üzerinde dolaşıp duranların şerrinden Allah'a sığınırım. Aslan, yılan ve akrebin şerrinden, burada yaşayanların, doğuran ve doğanların şerrinden Allah'a sığınırım.”17 buyururdu.

Sevgili Peygamberimiz yolculuktan döndüğünde ise, 

آيِبُونُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَائِبُونَ عَابِدُونَ لِرَبِّنَا حَامِدُونَ 

“İnşallah Rabbimize tevbe ederek, O'na ibadet ederek ve hamdederek dönüyoruz.”18 diye dua ederdi. Yolculuktan kuşluk vakti döndüğü zaman doğru mescide girer ve iki rekât namaz kılardı.41

Tarih boyunca inananlar, gördükleri baskılar sebebiyle dinlerini serbestçe yaşayabilecekleri yerlere hicret etmişlerdir. Dolayısıyla hicret de bir tür yolculuktur. Kur'ân-ı Kerîm'de, 

وَمَنْ يُهَاجِرْ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ يَجِدْ فِي الْاَرْضِ مُرَاغَمًا كَثِيرًا وَسَعَةً

Kim Allah yolunda hicret ederse, yeryüzünde gidecek çok yer de bulur, genişlik de.”19 buyrulmaktadır.

Çeşitli rivayetlerde yer alan, 

سَافِرُوا تَصِحُّوا 

“Seyahat edin ki sıhhat bulun.”20 telkinleri de bu âyet ile paralel beyanlardır. Bazı sıkıntıları olmakla birlikte yapılan yolculukların, insana farklı kültürleri görme, etkilenme ve bununla yeni açılımlar yapabilme imkânı sunduğunda kuşku yoktur.

Bu anlamda İmam Şâfiî'nin, “Erdemlere ulaşmak için gurbete çıkın. Yolculuk yapın. Zira yolculukta beş çeşit fayda vardır. Bunlar; üzüntülerin unutulması, rızık temin edilmesi, ilim ve âdâb öğrenilmesi ve değerli insanlarla sohbet edebilme imkânının elde edilmesidir.” sözü dikkate değerdir.44

Aslında hayat, Rabbe giden bir yol; insan bir yolcu; ömür de süresi bilinmeyen bir yolculuktur. Birçok âyet ve hadiste İslâm'ın, “sebîl” ve “sırât-ı müstakîm” şeklinde “dosdoğru yol” olarak anılması bunu gösterir. Mümin, ebedî hayata doğru yaptığı bu yolculuğunda, yoldaki işaretlere dikkat ederek vuslata erişmeye çalışır. Şüphesiz dünya fânidir, dünya yolculuğu geçicidir. Bu nedenledir ki Peygamber Efendimiz, Abdullah b. Ömer'e hitaben, 

 كُنْ فِى الدُّنْيَا كَأَنَّكَ غَرِيبٌ ، أَوْ عَابِرُ سَبِيلٍ 

“Bu dünyada gurbetteki biri veya yolcu gibi ol!”21 buyurmuştur.

Şu hâlde kendisinin bu dünyada bir yolcu olduğunu kabul eden mümin, gideceği yere hangi azıkla ve hazırlıkla ulaşabileceğini, oraya neler götüreceğini iyi bilmelidir. 

وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللّٰهُ وَتَزَوَّدُوا فَاِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوٰى

Siz ne yaparsanız Allah onu bilir. Âhiret için azık toplayın. Kuşkusuz, azığın en hayırlısı takvadır.”22 âyeti, en güzel hazırlığın nasıl yapılacağına işaret etmektedir. Sonuç olarak her yolculuk, dünyadan âhirete yapılan asıl yolculuğun bir parçasıdır ve düşünen bireye gerçek yolu ve yolculuğunu hatırlatır.

1 Buhârî, Cihâd, 197. hadis no: 3086

2 Tevbe, 9/112.

3 Ankebût, 29/20.

4 Âl-i İmrân, 3/137;

5 Müslim, Hac, 511. hadis no: 3384

6 Ebû Dâvûd, İlim, 1; hadis no: 3643

7 Buhârî, Umre, 19; hadis no: 1804

8 Ebû Dâvûd, Vitr, 29; hadis no: 1536

9 Müslim, Lukata, 18. hadis no: 4517

10 Ebû Dâvûd, Edeb, 158, 159. hadis no: 5239

11 Buhârî, Menâkıb, 25. hadis no: 3595

12 Muvatta’, İsti’zân, 15; hadis no: 1804

13 Ebû Dâvûd, Cihâd, 80. hadis no: 2609

14 Ebû Dâvûd, Cihâd, 163. hadis no: 2777

15 Buhârî, Nikâh, 121. hadis no: 5244

16 Müslim, Hac, 425; hadis no: 3275

17 Ebû Dâvûd, Cihâd, 75. hadis 2603 no:

18 Tirmizî, Deavât, 46; hadis no: 3447

19 Nisâ, 4/100.

20 İbn Hanbel, II, 380; hadis no: 8932

21 Buhârî, Rikâk, 3. hadis no: 6416

22 Bakara, 2/197.


Kaynak: Diyanet Hadislerle İslam


Üye Girişi
Aktif Ziyaretçi12
Bugün Toplam524
Toplam Ziyaret4706815
MAKALELER
EĞİTİM SUNUMLARI