Öşür ne anlama gelir, dini dayanağı nedir?

Sözlükte onda bir anlamına gelen öşür, dinî bir kavram olarak, tarım ürünlerinden verilen zekât demektir. Tarım ürünlerinin zekâta tabi oluşu Kur’an ile sabittir.

Yüce Allah; “Ey iman edenler! Kazandıklarınızın iyilerinden ve rızık olarak yerden size çıkardıklarımızdan infak edin.” (Bakara, 2/267); “Çardaklı ve çardaksız (üzüm) bahçeleri, ürünleri çeşit çeşit hurmaları, ekinleri, birbirine benzer ve benzemez biçimde zeytin ve narları yaratan O’dur. Her biri meyve verdiği zaman meyvesinden yiyin. Devşirilip toplandığı gün de hakkını (zekât ve sadakasını) verin, fakat israf etmeyin; çünkü Allah israf edenleri sevmez.” (En’am, 8/141) buyurmaktadır.

Bu ürünlerin zekâtlarının oranı ise Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından belirlenmiştir. Nitekim bir hadis-i şerifte “Yağmur ve nehir sularıyla sulanan toprak mahsullerinde onda bir; kova ile sulananlarda ise yirmide bir vardır.” (Buhârî, Zekât, 55) buyurulmuştur.

Ebû Hanîfe’ye göre bütün toprak ürünleri zekâta tabidir (Mevsılî, el-İhtiyâr, I, 113). İmam Mâlik ve İmam Şâfiî’ye göre bir sene saklanabilen ve gıda özelliği taşıyan toprak ürünleri zekâta tabidir (İbnCüzey, el-Kavânînü’l-Fıkhiyye; 105; Şîrâzî, el-Mühezzeb, I, 156).

Ahmed b. Hanbel’e göre, ölçülebilen, kurutulabilen dayanıklı gıda maddeleri ile pamuk ve keten gibi topraktan elde edilen ürünler zekâta tabidir (İbnKudâme, Muğnî, II, 695-690).

Her çeşit toprak ürününden, nisap miktarına ulaşması halinde öşür verilmesi görüşü, konuyla ilgili nasların ruhuna uygunluğu ve yoksulların lehine olması sebebiyle daha uygun görülmektedir.