Borçlunun, borcunu vadesinden önce ödemesi karşılığında, alacaklının alacağından indirim yapması, caiz midir?

Borçlunun her hangi bir şart koşmadan borcunu vadesinden önce ödemesi caiz olduğu gibi (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, Beyrut, 1991, V, 82), alacaklının da herhangi bir şarta bağlı olmaksızın ödemenin erken yapılmasından dolayı alacağından bir miktar indirim yapması caizdir (Merğînânî, el-Hidâye, III, 60-61). Zira satıcı alacağının tamamından vazgeçebileceği gibi, indirim de yapabilir. Bu, müşteri lehine bir ikram olup, faiz kapsamına girmez.

Ancak alım satım akdinde taraflar, vadeli satılan malın bedelinin, vade dolmadan ödenmesi halinde fiyatta indirim yapılmasını şart koşarlarsa; içlerinde Hanefiler’in de bulunduğu ulemanın çoğunluğuna göre bu akit fâsit olur. Fâsit akid de faizli muamele hükmündedir. (Serahsî, el-Mebsût, Beyrut, 1993, XIII, 126; XXI, 31; Merğînânî, el-Hidâye, III, 48; İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, Beyrut, 1991, V, 84-85, 91).

Alacaklı, vadesi gelmiş olan bir alacağı için, borçluya, alacağının belirli bir kısmını tayin ettiği süre içerisinde ödemesi durumunda kalanından ibra edeceğini söyler, borçlu da o süre içerisinde öderse bu caiz olur ve alacağının kalan kısmından ibra etmiş sayılır (Merğînânî, el-Hidâye, II, 180) Vadesi dolmamış borçlarda alacaklının borçluya, borcun bir kısmını vade dolmadan önce ödemesi şartıyla kalan kısmının düşürülmesi için yapılan bir sulh sözleşmesi Hanefî âlimlerine göre caiz değildir. Çünkü vade para karşılığında satılmış olur. Bu da faize girer (Merğînânî, el-Hidâye, III, 197; Ali Haydar, Dürerü’l-hükkâm Şerh-u Mecelleti’l-ahkâm, IV, 57).

Mecmeu’l-fıkhi’l-İslâmî (İslam Fıkıh Akademisi) 1998 yılında aldığı 64 no’lu kararında; daha önceden şart koşulmuş olmaması ve araya üçüncü bir şahsın girmemesi kaydıyla, ister alacaklının ister borçlunun talebi ile olsun, vadeli borcu peşine döndürme karşılığında borçtan indirim yapmanın caiz olduğuna karar vermiştir (Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İsl’amî, Sayı, 6, sh. 193).