Bir iki yıl önceydi. İshal olan çocuğu hastaneye götürdüm, doktor genç bir delikanlıydı. Belli ki göreve yeni başlamış ve telefonla konuşuyor:

- “Anne ben ishal oldum ne yapabilirim?”

Annenin sesi duyulmuyor tabi, uzun sayılabilecek bir nasihatten sonra telefonu kapattı ve bize döndü:

- “Kusura bakmayın, neyiniz vardı?” dedi. Sonra çocuğu muayene etti, reçeteyi yazdı. Aradaki konuşmalardan doktorun samimi bir insan olduğunu anlayınca:

- “Af edersiniz doktor bey, anneniz size ne önerdi, bize de söyleseniz” dedim

Doktor biraz tebessümle annesinin önerilerini bize de söyledi, öneriler hastamıza iyi geldi.

Bir tarafta resmi belgeli, onaylı, kitaplardan öğrenilmiş, ya da ezberlenmiş; kapitalist dünyaya ve ilaç sanayisine endeksli bir bilgi vardı, diğer tarafta ise tamamen tecrübeye dayanan, afili olmayan, reklamı yapılmamış bir bilgi vardı.

Son dönemin önemli bilginlerinden Salih Zeki Bey; İskolastik: “Kurun-ı Vusta’da (orta çağda) Avrupa medreselerinde hakim olan felsefedir”  der ve skhole kelimesinin Yunanca’da medrese (okul) anlamına geldiğini, dolayısıyla okulda sınırlandırılan bilgiye de iskolastik (skolastik) bilgi denildiğini ifade eder.  Devam eden satırlarda ise iskolastisizmin bir döneme münhasır bir düşünce biçimi olmadığını, aslında bir metod meselesi olduğunu söyler.  Zeki Beyin mütalaaları üzerine bir makale yazan Muallim Naci ise; Kendisinin gençken medreseye ait her şeyi kötü telakki ettiğini fakat zamanla bunun böyle olmadığını anladığını söyledikten sonra “İskolastik akıl ve mizaca hoş gelen bir kanaate daima bağlanmak ve aksini düşünmemek, aksini tekfir etmek, küçümsemek…” olarak tanımlar.[1]

Modern insan, özellikle kapitalizmin acımasız etkisi ile bilgiyi afili bir şekilde sunmayı, bu süslü yapı için tehlike arz eden her türlü bilgi ve anlayışı küçümsemeyi ve görmezden gelmeyi adet edinmiştir. Bu ise aslında bir zihniyetin sonunun geldiğini ifade etmektedir. Zira kendi doğruları dışındaki tüm doğruları yok sayan modern bilgi anlayışı artık tükenme noktasına gelmiş, yeni bilgilere açık olmak yerine, -baştaki olayda geçtiği gibi- en net tecrübî bilgileri bile yok saymayı meslek edinmiştir. Bilgi anlayışının tükenmesi ise bir medeniyetin çökmesi anlamına gelir, çünkü bir medeniyetin tüm kurumları ve bilimleri temelde bilgi teorisinin üzerine konumlanır. İslam medeniyeti de bu çöküşü, skolâstikleşen bilginin sorgulanamaz hale gelmesi ve kelamın akideleşmesi ile yaşadı.

Modern zihnin de aynı hastalıkla malul olduğu da bir gerçektir. Mesela; bundan birkaç gün önce hacamat ve geleneksel tıp üzerine konuşan bir profesör, bu konuda nasıl bir zihinle karşı karşıya olduğumuzu net bir şekilde ortaya koyuyordu. Hacamat ve sülük tedavisi gibi tedavi biçimlerinin tamamen gerici, yobaz bir anlayışın ürünü olduğunu savunan bu akademisyen, spikerin; “ama hocam bu tip yöntemlerle tedavi olduğunu ve sağlığına kavuştuğunu söyleyen çok kişi var, buna ne dersiniz?” sorusuna ise şöyle cevap veriyordu; “Bu tip tedavilerin modern tıpta yeri yok, bunlar hurafedir,  böyle şeylere inanmayın.” Hoca, bu konuda araştırma yapmadığını, buna gerek olmadığını da zımnen söylüyordu.

Ancak herhangi bir şekilde tedavi olmuş bir insana “sen buna inanma” demek ne kadar makul ve inandırıcı olur? Zira kanıtlanması çok kolay olan tecrübî bilgileri bile yok saymak, görmezden gelmek insanlığa nasıl bir fayda sağlar? Bu soruların cevap bulması gerekiyor.

Ancak Huntington’un Medeniyetler Çatışması tezinde savunduğu gibi, batı medeniyeti artık sorgulanır olmuştur. Kendine özgüveni tam olan bir medeniyet, sorgulanmaktan keyif almayacaktır. Bana göre asıl çatışma da buradan çıkacaktır. Gücünü, üzerine kurulduğu hikmete ve bilgiye değil, bu bilgi ve hikmetin sonucu olan teknik ve maddi ilerlemeye bağlı zanneden her medeniyet çökmeye mahkûmdur.

Bilgi skolâstikleştikçe merkeze kayar ve bilgiyi meslek edinen kişiyi ve toplumdan uzaklaştırır. Dolayısı ile toplumun büyük bir kesimi merkezden uzaklaşmış olur. Günümüz ise bu merkeze kaymanın en dramatik sonuçlarına şahit oluyor. Varlığını maddeye bağlı kılmış bir medeniyet, özgüven konusunda hiç sıkıntı yaşamadığını söylese de aslında temel dinamiklerini yitirmiş durumdadır.

Modern bilgi teorisi can çekişmeye başlarken, yeni filozoflar yetiştirmek yerine yeni sömürgeler bulma derdine düşmüştür. Müslüman dünya ise tükenmiş olan modern kurumları daha fazla taklit etmenin derdine düşmüştür. Fakat herkes şunun farkında olmalıdır ki insanlığın artık farklı bir medeniyet anlayışına ihtiyacı var. Bu açıdan “hikmet mü’minin yitik malıdır, nerde bulursa alsın”[2] hadisi yeniden ve çok yönlü olarak anlamlandırılmalıdır. Postmodernizm ise insanlığı daha fazla oyalamaktan öteye geçemeyecektir. Onun için bilgi ve hikmete yönelmek, Müslüman dünyanın insanlığa sunacağı en hayırlı hizmet olacaktır.  Bilginin resmileşmesi ise hikmetin önündeki en büyük engeldir.